Για χαρταετούς έψαχνα σε πετούμενους δράκους έπεσα. Ας είναι! Αμολάω καλούμπα.
Όπως όλα δείχνουν, στην Κίνα πρέπει να πρωτοπέταξαν χαρταετοί (ή μεταξαετοί) στον αέρα. Κι από κει φτεροκοπώντας τράβηξαν για την υπόλοιπη νοτιοανατολική Ασία και την Ινδία απ’ όπου και πετάρισαν προς τον υπόλοιπο κόσμο, μέχρι τον Φραγκλίνο, το Αφγανιστάν του Χοσεϊνί (Kite runner) και τα δικά μας σαρακοστιανά κούλουμα.
Στα Ταξίδια του Βενετσιάνου χρεώνεται μια αναφορά σε ένα περίεργο πείραμα με ‘ανθρώπινους’ αετούς, όπως επέβαλε η κινέζικη λαϊκή πρόληψη για το μπαρκάρισμα των πλοίων. Και σίγουρα είναι η πρώτη δυτική αναφορά που έχουμε για τους ‘αετούς’ της Κίνας. Αυτή η αφήγηση όμως βρίσκεται λατινιστί μόνον σε έναν κώδικα του 15ου αιώνα που ανήκε στον καρδινάλιο Cardinal Francisco Xavier de Zelada, κι ανακαλύφθηκε στο Τολέδο μόλις το 1932. Έτσι παρά την μεγάλη αξιοπιστία του εν λόγω κώδικα δεν ομονοούν όλοι οι μελετητές αν όντως πιστώνεται στον Μάρκο. Εν πάση περιπτώσει, επειδή φαίνεται πως οι χαρταετοί δεν ήταν ακόμη γνωστοί ή διαδεδομένοι στην Ευρώπη, χρησιμοποιείται η λέξη πλέγμα-πλαίσιο.
Λέει λοιπόν ο Μάρκο πως προκειμένου να αποφασίσουν για το μπαρκάρισμα ενός πλοίου, οι Κινέζοι πάνω σ’ ένα λεπτοκαμωμένο πλαίσιο από κλαριά λυγαριάς δένανε «έναν χαζό ή μεθυσμένο ― γιατί κανείς ισορροπημένος ή όντας στα καλά του άνθρωπος δεν θα έβαζε τον εαυτό του σε τέτοιο κίνδυνο», και ενώνοντας τα σκοινιά (τα ζύγια), που είναι δεμένα στις οκτώ γωνιές πλευρές αυτού του τετράγωνου πλέγματος, σε ένα μακρύτερο, τον αφήνουν στον αέρα καθώς σηκώνεται ανεμοστρόβιλος κι… ‘αμολάνε καλούμπα’. Αν το πλαίσιο (με τον άνθρωπο δεμένο πάνω του) σηκωθεί αμέσως ψηλά τότε το ταξίδι προβλέπεται ευοίωνο και προσοδοφόρο ειδάλλως προβλέπεται δυσοίωνο και το καράβι πρέπει να μείνει δεμένο στο λιμάνι για έναν χρόνο.
Αυτά από τον Μάρκο και τα θαυμαστά ταξίδια του.
Στις αρχές του 15ου αιώνα όμως, από το πρώτο πλήρως εικονογραφημένο στρατιωτικό εγχειρίδιο (Bellifortis), που συνέγραψε ο Konrad Kyeser μεταξύ του 1402 και 1405, εξόριστος στο Eichstätt έχουμε τις πρώτες ιστορημένες πτήσεις ‘χαρταετών’ στη Δύση. Το μοναδικό αυτόγραφο σώζεται στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Göttingen. Το έργο γνώρισε πιένες και σώζονται καμιά 45αριά αντίγραφά του (για περισσότερα ας ανατρέξει κανείς στη βικιπαίδεια, Bellifortis). Μέσα λοιπόν σε αυτό το έργο (ανάμεσα στις τόσες απεικονίσεις από Γερμανούς στορημένες στην περγαμηνή) υπάρχει και μια περίεργη κι αναπάντεχη ζωγραφιά που αναπαριστά έναν πολεμιστή που κρατάει με σπάγκο έναν ‘ιπτάμενο’ (μεταξένιο και πολύχρωμο) δράκο. Αυτό το εναέριο όπλο κατασκευαζόταν από μετάξι, δέρμα κι ύφασμα προκειμένου να διασκορπά δηλητηριώδη αέρια στο εχθρικό στρατόπεδο. Λέγεται μάλιστα πως οι Μογγόλοι στη μάχη της Legnica, στην Πολωνία το 1241, χρησιμοποίησαν παρόμοια όπλα, εξαπολύοντας θανατηφόρα αέρια.
Επειδή ο βίος βραχύς, όπως φανερώνουν και τα εν λόγω πειράματα αλλά και τα ψαλλόμενα σήμερα στο τριώδιο (‘ἡμέρα μία μὲν φησί, ὁ βίος ὅλος γηγενῶν‘), ας αμολήσουμε καλούμπα στο πέταγμα των πολύχρωμων δρακόντων στον αέρα.
Ilias Malevitis, journeys of a troubled mind 